Giải mã gen văn hóa kiến trúc Việt Nam. Kỳ 2: Văn hóa trong kiến trúc cộng đồng ở nông thôn - Sự đứt gãy hiện tại và nhu cầu hàn gắn trong bối cảnh một xã hội tương lai chú trọng nhiều hơn đến bản sắc

Abstract

Trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội và củng cố an ninh quốc phòng của đất nước, nông thôn vẫn là một địa bàn quan trọng, nơi tập trung đến 60% dân cư và đóng vai trò không thể thay thế cả về kinh tế (với nông nghiệp là ngành chủ đạo) lẫn văn hóa (vì là nơi sinh sống tập trung của nhiều dân tộc thiểu số được biết đến nhờ bản sắc rất riêng biệt và độc đáo còn được lưu giữ tương đối bền vững qua nhiều thế hệ). Trong hơn 10 năm, từ 2011 đến nay, Chương trình Mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới được triển khai trên phạm vi toàn quốc, đã tạo nên sự chuyển biến tích cực ở nhiều vùng nông thôn, khi điện – đường – trường – trạm được đầu tư nâng cấp đồng bộ hơn để đạt chuẩn, kinh tế khởi sắc với những ngành nghề mới được mở mang để tạo công ăn việc làm và đem lại nguồn thu nhập thêm cho hàng triệu nông hộ bên cạnh các lĩnh vực kinh tế truyền thống tiếp tục được chú trọng. Tuy nhiên, trên khía cạnh văn hóa, dường như những việc đã làm vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu mà thực tế đòi hỏi. Ở nhiều nơi, nhà văn hóa cộng đồng cùng một số công trình công cộng thiết thực với đời sống của người nông dân vẫn còn thiếu, hoặc nếu có thì đã xuống cấp hoặc được xây mới song không thể hiện được bản sắc vùng miền, và không thể không đề cập đến nguy cơ mai một của văn hóa truyền thống trước tác động mạnh mẽ của quá trình hiện đại hóa và đô thị hóa đang lan rộng và vây ép các làng xóm. Sự đứt gãy trong văn hóa nông thôn được phản ánh khá rõ ràng qua kiến trúc và vấn đề đặt ra là cần gắn lại những chỗ đứt gãy này để kiến trúc nông thôn thực sự khởi sắc.