Vài nét về tư tưởng triết học tự nhiên của Ngô Thì Nhậm

Abstract

Ngô Thì Nhậm là “nhà tư tưởng lớn của thời kỳ xã hội biến loạn". Những biến động lớn lao của lịch sử là một trong những lý do xuất hiện những tư tưởng triết học tự nhiên của ông. Sự kết hợp thế giới quan của ba truyền thống triết học Nho giáo - Phật giáo - Đạo gia cùng những quan sát, trải nghiệm của cá nhân Ngô Thì Nhậm đã hình thành nên những tư tưởng triết học tự nhiên khá độc đáo và sâu sắc của ông. Bài viết tiếp cận tư tưởng triết học tự nhiên của Ngô Thì Nhậm qua việc phân tích quan niệm của ông về tính thống nhất trong đa dạng của vạn vật; về cấu tạo và quy luật vận hành của thế giới dưới ảnh hưởng của thế giới quan Âm dương Ngũ hành và Dịch lý; về vai trò chi phối của quy luật tự nhiên đối với quy luật xã hội. Từ đó tác giả nhận định, ở Ngô Thì Nhậm đã manh nha những tư tưởng về triết học tự nhiên. Những tư tưởng này mang tinh thần hòa đồng Tam giáo, ảnh hưởng rõ từ Kinh Dịch. Song, các quan điểm của Ngô Thì Nhậm về tự nhiên còn những điểm chưa nhất quán và rõ ràng.