Biến động quần thể cá Hyporhamphus limbatus (Valenciennes, 1847) phân bố ở Bạc Liêu và Cà Mau

Abstract

Hyporhamphus limbatus là một trong những loài cá giữ vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn dinh dưỡng cho người dân địa phương ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long mà đặc biệt là tỉnh Bạc Liêu và tỉnh Cà Mau, nơi loài cá này đã và đang được khai thác nhiều. Kết quả khảo sát ban đầu cho thấy số lượng cá thể của loài này trên mỗi mẻ lưới có xu hướng giảm trong thời gian gần đây, tuy nhiên, thông tin về các tham số quần thể của loài này còn khá hạn chế. Những thông tin này sau khi được làm sáng tỏ sẽ là cơ sở cho việc đề xuất giải pháp khai thác hợp lý nguồn lợi tự nhiên của loài cá này. Do đó, nghiên cứu về biến động quần thể của loài H. limbatus được tiến hành tại Bạc Liêu và Cà Mau để xác định các thông số sinh học quần thể của loài cá này như tỉ lệ giới tính, chiều dài tiệm cận tối đa (L∞), hệ số tăng trưởng (K), hệ số tăng trưởng tổng hợp (F’), hệ số chết tổng (Z), hệ số chết tự nhiên (M), hệ số chết do khai thác (F), chiều dài đánh bắt đầu tiên (L50) và hệ số khai thác (E), hệ số khai thác tối ưu (E10), hệ số khai thác tối đa (Emax). Kết quả phân tích 374 mẫu, gồm 204 cá đực và 170 cá cái, được thu bằng lưới đăng hàng tháng tại hai điểm trên từ tháng 08 năm 2023 đến tháng 12 năm 2023 cho thấy tỉ lệ giới tính của cá là 1,00 đực : 0,83 cái và tương đương tỉ lệ 1,00 : 1,00 (c2 = 3,09; df = 1; P>0,05). Qua kết quả phân tích bằng phần mềm FiSAT II cho thấy chiều dài tối đa L∞ = 18,90 cm, hệ số tăng trưởng K = 1,2/năm và tuổi lý thuyết t0 = -0,15. Đường cong tăng trưởng von Bertalanffy là Lt = 18,90(1- e-1,20(t+0,15)) tại hai địa điểm nghiên cứu. Chỉ số tốc độ tăng trưởng tổng hợp và tuổi thọ tối đa tmax lần lượt là 2,63 và 1,56. Nghiên cứu cũng đánh giá mức tử vong của loài bao gồm mức tử vong do đánh bắt (F), hệ số chết tự nhiên (M) và hệ số chết tổng (Z) lần lượt là 1,72; 2,40 và 4,12. Chiều dài đánh bắt đầu tiên (Lc hay L50) của quần thể này tại khu vực nghiên cứu là 12,33 cm TL. Hệ số khai thác E = 0,42 thấp hơn so với hệ số khai thác tối ưu E10 = 0,755; hệ số khai thác cho phép E50 = 0,457 và hệ số khai thác tối đa Emax = 0,837. Từ kết quả phân tích cho thấy nguồn tài nguyên của H. limbatus hiện tại chưa bị khai thác quá mức. Tuy nhiên, để đảm bảo việc khai thác hợp lý nguồn lợi loài cá này ngoài tự nhiên ở khu vực nghiên cứu, cần đánh bắt cá có chiều dài đánh bắt lớn hơn chiều dài đánh bắt đầu tiên.