Kỳ đồng Nguyễn Văn Cẩm (1875-1929) qua tài liệu Hán Nôm trong lưu trữ hải ngoại Pháp: Về một số vấn đề xã hội Việt Nam thời thuộc địa

Abstract

Nguyễn Văn Cẩm, tức Kỳ Đồng (1875-1929) là nhân vật Ái Quốc đáng chú ý trong sử Việt giai đoạn thuộc Pháp. Ông hưởng dương 54 tuổi và có tới gần 40 năm phải sống xa Việt Nam, ở những xứ thuộc địa của Pháp. Dù vậy, với vai trò từ một "đứa trẻ thần kỳ” [Kỳ Đồng: Iʼenfant merveilleux] tới một biểu tượng của tình yêu nước mà một số người Việt tôn vinh trao cho, ông đã trở thành biểu tượng để thực hiện khảo cứu về tiến trình vận động của xã hội Việt Nam đương thời. Bằng việc khai thác tài liệu Hán Nôm trong tổng thể tài liệu lưu trữ về Kỳ Đồng tại Lưu trữ hải ngoại Pháp (Archives nationals d’Outre-Mer, viết tắt: ANOM) và kết quả khảo cứu từ Lưu trữ quốc gia của Việt Nam, bài viết nhấn mạnh một số điểm nổi bật liên quan đến phong, trào yêu nước trong xã hội Việt Nam nhưng năm cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX.