Khảo sát ngữ nghĩa của từ " Tay" trong tiếng Việt dưới góc độ ẩn dụ tri nhận

Abstract

Con người trong quá trình tri nhận thế giới, thường sử dụng các cơ quan gần gũi, quen thuộc nhất của cơ thể để tri nhận và cảm thụ đồng thời đưa ra các khái niệm trừu tượng ở các lĩnh vực khác. “Tay” là một trong những bộ phận bận rộn nhất của cơ thể người, đồng thời cũng là một trong những cơ quan bày tỏ cảm xúc nhiều nhất, dễ dàng nhất, các động tác và hình thái của “tay” có thể phản ánh được trạng thái tâm lí hoặc phương thức tư duy của con người. Bài viết trên cơ sở khảo sát và thống kê các từ ngữ có mang từ “tay” từ các cuốn từ điển khác nhau, lấy đó làm đối tượng khảo sát, dưới góc độ ẩn dụ tri nhận tiến hành nghiên cứu khảo sát ngữ nghĩa và hàm ý văn hóa của từ “tay”. Thông qua nghiên cứu đặc điểm ẩn dụ tri nhận của từ “tay” trong tiếng Việt, chúng tôi chia ẩn dụ tri nhận của từ “tay” trong thành ba loại: ẩn dụ tri nhận người, ẩn dụ tri nhận sự vật và ẩn dụ tri nhận động tác, đồng thời phát hiện ẩn dụ tri nhận của từ “tay” được ánh xạ chủ yếu đến năm miền đích lớn là lĩnh vực lao động, biểu thị tình cảm hoặc tính cách, thủ đoạn hoặc cách làm, kĩ năng hoặc bản lĩnh và quyền lực. Kết quả khảo sát cho thấy các miền ánh xạ đích mà ẩn dụ tri nhận người là phong phú nhất, cùng một miền ánh xạ đích mà các từ ngữ cấu thành trong đó cũng vô cùng phong phú. Điều này chứng tỏ rằng, các chủ thể ẩn dụ khác nhau đối với một đối tượng tri nhận sẽ cấu tạo nên miền nguồn khác nhau hoặc có thể ánh xạ đến các miền đích khác nhau. Đây cũng chính là nguyên tắc cơ bản trong cơ chế ẩn dụ, nó phản ánh sự sâu sắc trong tư duy và sự liên tưởng ngôn ngữ của người Việt.