Nghiên cứu nguyên âm tiếng Sơn Tây (Trường hợp các huyện Quốc Oai, Thạch Thất, Ba Vì)

Abstract

Dựa trên cứ liệu điều tra các biến thể ngữ âm địa phương ở ba huyện Quốc Oai, Thạch Thất, Ba Vì (Hà Tây cũ), bài viết phân tích những biến đổi của nguyên âm tiếng Việt ở các khu vực nói trên. Có 4 nguyên âm trong hệ thống xuất hiện những biến thể khác biệt đáng chú ý, đó là: /ie/, /Ɯ/, /ɤ/ và /Ƽ/. Khảo sát cứ liệu tiếng Mường hiện nay, cứ liệu tiếng Việt thế kỉ 17 (qua Từ điển A.de. Rhodes) và cứ liệu tiếng Việt thế kỉ 19 (qua Từ điển Tabert) và so sánh với một số kết quả nghiên cứu khác, chúng tôi xác định các biến thể của bốn nguyên âm nói trên tại địa bàn khảo sát là các biến thể cổ, kết quả đó chứng thực một số diễn biến trong lịch sử tiếng Việt: *e > ie, * Ɯɤ>Ɯ , *Ɯ >ɤ và *ɔ: > Ƽ. Những diễn biến này đã để lại một số lưu tích của chúng ở một số phương ngữ Việt, nhất là những vùng có tiếp xúc với tiếng Mường. Để hỗ trợ việc phân tích và thảo luận, một số dữ liệu địa lịch sử phản ánh mối liên hệ ngôn ngữ, văn hoá, tộc người và những cứ liệu ngôn ngữ học về quá trình chia tách Việt - Mường cũng sẽ được sử dụng để giải thích rõ hơn về nguồn gốc ngôn ngữ và các kịch bản lịch sử đã diễn ra trong các giai đoạn phát triển của tiếng Việt ở khu vực này. Bài viết hi vọng sẽ thúc đẩy việc nghiên cứu để ghi lại đặc điểm của các phương ngữ cổ trước khi chúng biến mất trong cơn lốc hiện đại hóa, đô thị hóa và san bằng phương ngữ.