Nghệ thuật Phật giáo Champa thời “hậu Đồng Dương”: Khảo cứu ngẫu tượng bồ-tát Mật tông phát hiện tại tiểu quốc Vijaya thế kỉ XI-XIII

Abstract

Bài viết này thảo luận về nghệ thuật Phật giáo Champa thế kỉ XI-XIII qua việc xác định danh hiệu những tôn tượng bồ-tát Mật tông, mà trước kia được cho là nữ thần Bà-la-môn giáo, là Pāņḍaravāsinī hay Bạch y Phật mẫu và Vajratārā hay Kim cang Độ mẫu, phát hiện tại tiểu quốc Vijaya thuộc tỉnh Bình Định ngày nay. Những tôn tượng Mật giáo này đã đem đến nhận thức mới về vai trò quan trọng của Phật giáo Kim cang thừa được truyền thừa liên tục tại vương quốc Champa từ thời hưng thịnh của Phật viện Đồng Dương vào thế kỉ IX-X cho đến thế kỉ XIII trong bối cảnh tương tác văn hoá với các quốc gia Phật giáo từ phương Nam và Đông Á.