Từ con đường thiên lí đến con đường thuộc địa: Trường hợp đường bộ qua đèo Hải Vân (1802-1945)

Abstract

Đèo Hải Vân thời nhà Nguyễn là trung tâm của con đường Bắc Nam. Trong thời Pháp thuộc, đây là một phần của tuyến đường thuộc địa quan trọng số 1. Vì vậy, trong thế kỷ 19 và 20, đoạn đường này đã nhiều lần được sửa chữa, mở rộng, qua đó tăng thêm nhiều giá trị đặc biệt cho tuyến đường này. Bài viết tập trung miêu tả, làm rõ quá trình xây dựng, hoàn thiện đoạn đường qua đèo Hải Vân dưới thời nhà Nguyễn (1802-1884) và chính quyền thực dân Pháp (1897-1945); và đưa ra những đánh giá bước đầu về vai trò của tuyến đường này đối với năng lực cai trị của triều Nguyễn và thực dân Pháp cũng như trong đời sống xã hội Việt Nam đương đại. Nghiên cứu này qua đó đưa ra những góc nhìn bổ sung cho việc tiếp tục cải tạo, khai thác tuyến đường giao thông, cảnh quan, giá trị văn hóa, lịch sử.