Chật hẹp và riêng tư: Không gian, lối sống văn hóa trong gia đình ba thế hệ ở Hà Nội

Abstract

Trong bối cảnh thiếu vắng các nghiên cứu về văn hóa và biến đổi văn hóa trong các khu dân cư đô thị, sự tồn tại của các gia đình ba thế hệ tại không gian sinh hoạt chật hẹp đặt ra nhiều câu hỏi về giá trị, lối sống văn hóa và cách thức duy trì vốn văn hóa này. Bài viết tập trung vào mô tả không gian nhà ở và phân tích các kiến tạo văn hóa - xã hội liên quan tới mối quan hệ giữa sự chật hẹp, hữu hạn về không gian với nhu cầu riêng tư trong gia đình ba thế hệ ở đô thị Hà Nội. Sử dụng cách tiếp cận trực tiếp đến chủ thể văn hóa và áp dụng phương pháp điền dã nhân học, kết hợp với phân tích đa chiều, bài viết mô tả các kiến tạo giá trị và lối sống văn hoá gia đình trong hai loại hình không gian, thông qua hiện tượng nén và giải nén không gian. Các giá trị kiến tạo văn hóa - xã hội về không gian nhà ở và gia đình hình thành từ mối tương tác và quan hệ giữa cá nhân với không gian và giữa các thành viên trong gia đình là các loại hình giá trị liên hệ (relational values), có liên quan mật thiết tới việc kiến tạo nên không gian, duy trì tổ ấm và hình thành lối sống văn hóa gia đình. Kết quả nghiên cứu góp phần bổ sung các giá trị hiện thực của gia đình, làm rõ hơn các giá trị lí tưởng của chủ nghĩa tập thể, chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa gia đình.