“Huấn dụ thập điều” với xã hội Đại Nam (thế kỷ XIX)

Abstract

Trong số các vị vua nhà Nguyễn, Minh Mệnh là người rất giỏi về kiến thức lịch sử, tinh thông giáo lý Nho gia. Ngoài việc tuyên dương, bảo vệ đạo học của Tống Nho, ông còn sử dụng nhiều biện pháp để quán triệt những triết thuyết của Nho giáo vào đời sống xã hội, làm chỗ dựa tư tưởng cho các tổ chức, thiết chế, pháp luật Nhà nước; cho các chính sách về văn hóa, xã hội của triều đình. Vua Minh Mệnh đã dùng Tam cương (ba giềng mỗi lớn). Ngũ thường (năm điều hằng có ở đời) của Nho giáo kết hợp với truyền thống văn hóa của dân tộc (như phong tục tập quán, tình cảm cộng đồng...) để quy nạp thành "Huấn dụ thập điều", ban hành khắp thiên hạ, yêu cầu nhà nhà truyền nổi, người người ca tụng, cùng nhau thực hiện, nhật nguyệt thấm nhuần, cùng hướng tới phong tục thuần hậu, tốt lành. Trên cơ sở trình bày 10 điều huấn dụ của vua Minh Mệnh, bài viết đưa ra một số nhận xét, đánh giá về nội dung, mục đích, biện pháp thực hiện cũng như giá trị tích cực và hạn chế của "Huấn dụ thập điều" trong việc quản lý và điều hành xã hội Việt Nam thế kỷ XIX.