Tiến trình xây dựng bộ quy tắc đạo đức trong thực hành nghề tâm lý ở Việt Nam

Abstract

Bài viết trình bày quá trình xây dựng Bộ quy tắc đạo đức trong thực hành nghề tâm lý ở Việt Nam. Trước hết, tác giả phác thảo các nguyên tắc cốt lõi và nhóm vấn đề đạo đức cụ thể dựa trên phân tích 27 bộ quy tắc đạo đức, trong đó có 25 bộ của các Hiệp hội Tâm lý học, Hiệp hội Tham vấn và/hoặc Trị liệu trên thế giới và 2 Bộ quy tắc ngành Công tác xã hội và ngành Luật, cùng với kết quả của ba nghiên cứu về thực hành tham vấn/trị liệu và đạo đức nghề nghiệp tại Việt Nam. Sau đó, tác giả sử dụng phương pháp ma trận để phân tích sự liên kết giữa bốn nguyên tắc đạo đức cốt lõi là Tôn trọng, Liêm chính, Năng lực, Trách nhiệm với các nhóm vấn đề đạo đức quan trọng như: trách nhiệm với nghề nghiệp, với khách hàng, với đồng nghiệp, với tổ chức và xã hội, với đào tạo - giám sát - nghiên cứu, vấn đề báo cáo sai phạm và ra quyết định đạo đức nghề nghiệp. Ngoài ra, tác giả đã trực quan hóa bộ quy tắc bằng mô hình Cây đạo đức, đồng thời xây dựng các tình huống đạo đức cụ thể gắn với thực hành tâm lý tại Việt Nam. Bộ quy tắc cũng được thử nghiệm giảng dạy như một môn học chính thức trong đào tạo hệ cử nhân tham vấn và cao học ngành Tâm lý học trường học, cũng như lồng ghép vào các môn tham vấn và trị liệu tâm lý tại một số trường đại học trong ít nhất 5 năm. Bên cạnh đó, tác giả cũng lấy ý kiến phản hồi từ người học và giới thiệu bộ quy tắc trong các hội thảo chuyên ngành. Những thử nghiệm này giúp tác giả bước đầu tin tưởng vào tính hợp lý của Bộ quy tắc đạo đức, khi nội dung của nó phản ảnh đầy đủ các yêu cầu và hành vi ứng xử nghề nghiệp của nhà tâm lý học tham vấn và lâm sàng trong thực hành nghề ở Việt Nam.