“Đa tồn văn tự” trong nhật trình đi sứ phương Tây của sứ thần Việt Nam thời cận đại: Trường hợp bốn phiên bản Sử Tây nhật kí năm 1900

Abstract

“Đa tồn văn tự" là một hiện tượng thường thấy trong nhật trình đi sứ phương Tây của sứ thần Việt Nam thời cận đại. Trong chuyến đi sứ nước Pháp năm 1900, các sứ thần cấp cao của phái bộ Bắc Kỳ là Vũ Quang Nhạ, Trần Đình Lượng và Hoàng Trọng Phu đã thực hiện 4 phiên bản tường trình về chuyến đi bằng văn tự Hán, Nôm, Pháp và Quốc ngữ. Một số phiên bản có sự pha trộn về văn tự. Bốn phiên bản này tạo nên một mạng lưới liên kết chặt chẽ, lấy Sử Tây nhật kí làm trung tâm. Bài viết chỉ ra rằng 4 phiên bản này ra đời nhằm đáp ứng những trọng trách của phái bộ, cũng như mục tiêu riêng của các sứ thần. Đồng thời, bài viết lần lượt giới thiệu và phác thảo mối quan hệ giữa các phiên bản. Sự hiện diện của “mạng lưới" Sử Tây nhật kí "đa tồn văn tự” cho thấy những "sứ mệnh" đa dạng của các sứ thần, cũng như sự linh hoạt trong hoạt động ghi chép của họ trên hành trình đi sứ, đáp ứng với những bối cảnh và mục đích khác nhau.