Sự biến đổi trong tục thờ Hậu ở tỉnh Hưng Yên thế kỷ XVII - XX qua văn bản tục lệ

Abstract

Thờ Hậu (後/后/候) là hoạt động tâm linh trong làng xã Việt Nam. Tục này được nhiều người cho rằng đã có từ thế kỷ XVI. Tuy nhiên, những văn bản hiện còn có ghi chép về “giao kèo” thờ Hậu chỉ có niên đại sớm nhất là vào thế kỷ XVII. Dựa trên những thông tin trong các văn bản tục lệ Hán Nôm, bài viết tìm hiểu về sự thay đổi của tục thờ Hậu qua các phương diện: giới tính, số lượng, loại Hậu, nơi chịu trách nhiệm thờ Hậu tại tỉnh Hưng Yên từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX. Qua đó, bài viết rút ra kết luận sơ bộ: nguyên nhân của sự thay đổi về giới tính của Hậu khá phức tạp, không chỉ đơn thuần là do nơi gửi Hậu là môi trường phù hợp với giới nào; xu hướng chung là số lượng Hậu tăng dần theo thời gian; hai loại Hậu xuất hiện sớm nhất và tồn tại suốt trong lịch sử thờ Hậu là Hậu Phật (後佛) và Hậu Thần (後神); thôn là nơi chịu trách nhiệm thờ Hậu nhiều nhất trong các đơn vị/tổ chức làng xã.