Nữ giới và sự phục hồi dòng thầy cúng nữ tại một cộng đồng người Thái ở Tây Bắc, Việt Nam

Abstract

Trong hai thập kỉ qua, tại thị xã Lương Minh, tỉnh Yên Bái, nhiều người phụ nữ Thái, đặc biệt là các “êm Then”, “một nhinh” (thầy cúng nữ) ngày càng có vị thế và vai trò quan trọng trong các hoạt động văn hóa và xã hội của cộng đồng. Họ không chỉ được xem là những người có năng lực tương tác với các linh hồn, người sáng tạo và thực hiện các nghi lễ trong đời sống thường ngày ở nông thôn, mà còn là người biểu diễn và trao truyền các tri thức văn hóa dân gian, đại diện cho một “bản sắc Thái” cổ xưa, bản địa, mang nhiều giá trị đặc sắc ở “miền đất di sản tinh hoa” của người Thái. Những điều này không giống với các mô tả văn học và dân tộc học về họ ở thời kì cải cách là những nhân vật bị áp bức, mù chữ, thiếu nhận thức khoa học, “mê tín” và cần được “cải tạo”. Bài viết hướng đến việc tìm kiếm mối liên quan giữa những biến đổi đó với các chiến lược văn hóa thời kì Đổi mới, các chính sách địa phương về xây dựng đô thị du lịch, cũng như khám phá vai trò của các tác nhân cụ thể đã và đang thực hành một đời sống tín ngưỡng sôi động nhằm tìm kiếm sự hỗ trợ từ đa dạng các nguồn sức mạnh tâm linh trong bối cảnh kinh tế thị trường với nhiều đổi thay.