Sự phát triển ngữ nghĩa của động từ ăn trong tiếng Việt và động từ meokda trong tiếng Hàn nhìn từ mô hình tri nhận lí tưởng

Abstract

Hoạt động ăn được xem là hoạt động cơ bản nhất của mọi sự sống trên trái đất. Lịch sử cũng đã cho thấy rằng nền văn minh của loài người tiến hóa và phát triển dựa vào các dấu mốc liên quan đến hoạt động ăn. Hoạt động ăn gắn chặt với đời sống sinh hoạt của con người, ăn sâu bén rễ vào ngôn từ, tư duy, nhận thức và giao tiếp xã hội của con người. Vì vậy, từ ăn trong ngôn ngữ học, trở thành một đơn vị ngôn ngữ thú vị, nó đi vào các biểu thức ngôn ngữ khác nhau và biểu đạt các nghĩa/ ý niệm khác nhau. Ngôn ngữ học truyền thống giải thích sự phát triển ngữ nghĩa này bằng quan hệ kết hợp và quan hệ thay thế của các kí hiệu ngôn ngữ trong hệ thống ngôn ngữ, biểu hiện bằng trường ngữ nghĩa (semantic field) và cho rằng đó là hiện tượng nội tại diễn ra bên trong ngôn ngữ. Trong khi đó, ngôn ngữ học tri nhận giải thích sự chuyển di ý niệm này bằng mô hình tri nhận lí tưởng (idealized cognitive models) và là hiện tượng chịu sự tác động của các yếu tố bên ngoài ngôn ngữ. Sự hình thành của các ý niệm này không phải là ngẫu nhiên và rập khuôn theo một nguyên tắc ngôn ngữ học nào đó mà nó đến từ sự trải nghiệm trong dòng chảy biến đổi của thời gian, tập quán xã hội và các yếu tố văn hóa dẫn đến sự tri nhận của người nói ngôn ngữ đó về các hiện tượng của cuộc sống. Trong bài viết này, tác giả phân tích sự phát triển ngữ nghĩa của động từ ăn trong tiếng Việt và động từ meokda trong tiếng Hàn nhìn từ mô hình tri nhận lí tưởng (idealized cognitive models - ICMs), từ đó xác lập nên cơ sở để lí giải một số hiện tượng ngôn ngữ trong tiếng Việt và tiếng Hàn.