Ngữ vực trong Truyện Kiều của Nguyễn Du

Abstract

Ngữ vực (register) là một dạng biến thể của ngôn ngữ được xác định qua cảnh huống cụ thể. Nghiên cứu này phân tích tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du từ góc nhìn Ngôn ngữ học Chức năng Hệ thống (SFL) qua ba yếu tố chính của ngữ vực gồm: trường (field), không khí (tenor) và cách thức (mode). Trường làm rõ bối cảnh xã hội và văn hóa được trầm tích trong tác phẩm. Không khí phản ảnh mối quan hệ giữa các nhân vật và làm sáng tỏ động cơ giao tiếp. Trong khi đó, cách thức thể hiện qua việc lựa chọn ngôn ngữ để tạo nên dòng chảy lịch sử của cốt truyện. Bằng cách tiếp cận SFL ở bình diện ngữ vực, cùng với phương pháp tổng hợp như mô tả, phân tích, định tính và định lượng, bài viết nhằm khám phá những nét tinh tế trong cách lựa chọn ngôn ngữ để tạo ra nghĩa; bài viết tìm hiểu sự phối hợp ba đặc trưng trường, không khí và cách thức trong tác phẩm và những mối quan hệ với tác giả để nêu bật tính phong phú của ngôn ngữ diễn đạt; với những dữ liệu và dẫn dụ như những ngữ chứng được chọn lọc từ 3.254 dòng thơ, bài báo mong muốn, một mặt, làm sâu sắc thêm hiểu biết về chức năng giao tiếp của văn bản, mặt khác, góp phần minh họa một trong những cách thức ứng dụng ngữ pháp chức năng hệ thống để phân tích văn bản văn chương, trong đó có thi ca.