Đốc Tích Nguyễn Xuân Tiết (1848-1913): Đời lưu đày ở Algérie nhìn từ tài liệu lưu trữ

Abstract

Nguyễn Xuân Tiết (1848-1913), thường được gọi Đốc Tích, là một trường hợp đáng kể trong hàng ngũ người Việt Nam kháng Pháp giai đoạn thuộc địa. Gần 20 năm cuối đời, ông sống đời lưu đày ở Algérie - một thuộc địa của thực dân Pháp đương thời trong sự giám sát của chính quyền thuộc địa ở Đông Dương, ở Algérie và của Nam triều. Tập hợp tài liệu về Đốc Tích trong một số lưu trữ thuộc địa hiện tồn ở Pháp cho phép tái hiện chân thực và đa chiều một đoạn đời nhiều khó khăn của một người Việt Nam yêu nước, bị bắt buộc trải nghiệm quá trình tiếp biến cổ học - tân học. Khai thác tài liệu Hán Nôm trong tổng thể tài liệu lưu trữ về nhân vật yêu nước giai đoạn thuộc Pháp, bài viết lựa chọn giác độ sử học để tái hiện một chân dung người Việt đi từ nước nhà ra hải ngoại, như là một trong những bước chuyển mình của Việt Nam từ thế kỷ XIX sang thế kỷ XX.