Chiến lược và kĩ thuật dịch trong biên dịch Anh - Việt: Tiếp cận từ ngôn ngữ học đối chiếu

Abstract

Bài viết này tập trung làm rõ sự phân biệt giữa chiến lược dịch và kỹ thuật dịch trong biên dịch Anh - Việt thông qua phân tích đối chiếu bản dịch tiếng Việt tiểu thuyết Tiếng chim hót trong bụi mận gai (The Thorn Birds) do Phạm Mạnh Hùng chuyển ngữ. Trên cơ sở kết hợp phương pháp định tính và định lượng, nghiên cứu đã mã hóa và phân tích 12.672 cặp câu gốc - bản dịch, nhằm xác định tần suất, mối liên hệ và vai trò của các chiến lược và kỹ thuật dịch. Kết quả cho thấy chiến lược dịch đóng vai trò định hướng vĩ mô, trong khi kỹ thuật dịch là các thao tác cụ thể ở cấp độ vi mô nhằm hiện thực hóa định hướng đó. Việc lựa chọn chiến lược dịch ngữ nghĩa, giao tiếp, nội tại hóa hay ngoại tại hóa ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ thuật được sử dụng, thể hiện qua cách xử lý các yếu tố văn hóa, tu từ và biểu cảm trong văn bản nguồn. Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất cơ sở phân biệt hai khái niệm này theo hướng hệ thống và ứng dụng, đồng thời gợi mở một số hàm ý lý luận và thực tiễn cho giảng dạy và thực hành dịch thuật Anh - Việt.