Nâng cao năng lực thông hành và an toàn giao thông đường cao tốc Việt Nam dựa trên chỉ số hiệu xuất vận hành

Abstract

Hệ thống đường cao tốc Việt Nam, với hơn 3.000 km được khai thác tính đến tháng 5/2025, đóng vai trò quan trọng trong kết nối vùng và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nhưng đang đối mặt với các thách thức lớn về ùn tắc cục bộ, tai nạn giao thông, và năng lực khai thác chưa tối ưu. Nghiên cứu này phân tích thực trạng vận hành trên các tuyến cao tốc trọng điểm như quốc lộ 5, Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây, và Nội Bài - Lào Cai, xác định các hạn chế về hạ tầng (thiếu đồng bộ, xuống cấp mặt đường), tổ chức giao thông (hiện tượng "hốc tốc độ"), và ứng dụng công nghệ giám sát. Dựa trên cơ sở lý thuyết (mô hình CTM, LSTM), kinh nghiệm quốc tế (Hàn Quốc, Nhật Bản, Đức, Hoa Kỳ), và tiêu chuẩn trong nước (QCVN 117:2024/BGTVT), bài báo đề xuất khung chỉ số hiệu suất chính (KPI) để đánh giá và nâng cao năng lực thông hành, an toàn giao thông. Khung KPI bao gồm bốn thành phần chính: Kỹ thuật - hạ tầng (IRI, BPN). Hiệu quả vận hành kỹ thuật (tốc độ trung bình, tỷ lệ sử dụng làn đúng), An toàn và rủi ro (ARVKT, tỷ lệ vi phạm tốc độ), và trải nghiệm người dùng (CSI, thời gian phân hồi). Các giải pháp hỗ trợ bao gồm tích hợp hệ thống ITS, đào tạo lái xe chuyên biệt, và thể chế hóa KPI trong quản lý BOT. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện vận hành, giảm thiểu rủi ro, và xây dựng mạng lưới cao tốc thông minh, bền vững tại Việt Nam.