Tác động xã hội của biến đổi khí hậu đến cộng đồng người dân tại xã Đôn Châu và xã Ngũ Lạc, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh

Abstract

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mức độ tác động xã hội của biến đổi khí hậu đến các cộng đồng dễ bị tổn thương tại đồng bằng sông Cửu Long. Các số liệu thứ cấp được thu thập từ Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu thông qua nghiên cứu quản trị tổng hợp trong biến đổi khí hậu được tài trợ bởi UNDP Việt Nam năm 2023 – 2024. Các số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 64 hộ dân, và bảng khảo sát và tiêu chí chọn mẫu được xây dựng dựa trên khung phân tích tác động biến đổi khí hậu theo các hướng dẫn và nghiên cứu của IPCC năm 2014 và Schneider năm 2011và Bhuiyan năm 2017. Các mẫu được lựa chọn phản ánh 02 khía cạnh chính của người dân tại địa bàn nghiên cứu, bao gồm kiến thức bản địa và kinh nghiệm/hiểu biết về địa bàn nghiên cứu, ứng với các phương diện: sinh kế chính, phơi nhiễm với tác động của BĐKH, sự đa dạng về đặc điểm xã hội: giới tính, dân tộc, tôn giáo, và thời gian sinh sống tại địa phương được áp dụng để xây dựng mô hình thống kê đa biến trên SPSS nhằm đánh giá mức độ tác động xã hội của cộng đồng do tác động của biến đổi khí hậu. Kết quả cho thấy xâm nhập mặn, hạn hán, giảm nguồn nước ngọt, gia tăng nhiệt độ và thay đổi lượng mưa là các yếu tố chính đã và đang gây bất lợi cho đời sống và sinh kế của tất cả các cộng đồng được khảo sát. Cụ thể, xâm nhập mặn diễn ra chủ yếu trong các tháng mùa khô từ khoảng tháng 12 đến tháng 5 hàng năm, với độ mặn dao động trong khoảng từ 20 - 30 ‰, và đỉnh mặn tập trung vào các tháng 4 - tháng 5 với độ mặn tối đa lên đến 40‰ và hơn 80% người dân được khảo sát cho rằng sự gia tăng của nhiệt độ trong các tháng mùa khô gần đây ngày càng nghiêm trọng. Song với đó 100% người dân tại xã Đôn Châu cho rằng tần suất và mức độ xuất hiện của các bệnh do nắng nóng kéo dài thường xuyên và rõ rệt hơn trong giai đoạn 2023 – 2024. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ tác động của biến đổi khí hậu có chiều hướng ngày càng tăng, trong khi đó khả năng chống chịu của nhóm yếu thế như người nghèo, người già, người dân tộc thiểu số và trình độ học vấn thấp là rất thấp. Cụ thể, mức độ tác động xã hội của BĐKH trong nhóm cao (SIF từ -0.08 đến 0.21) chiếm tỷ lệ 63%, với đặc điểm là nhóm hộ dân gia dễ bị tác động bởi các yếu tố tuổi, trình độ học vấn và người nghèo. Nguồn lực và khả năng giải quyết các vấn đề xâm nhập mặn, hạn hán, nhiệt độ tăng, thiếu nước ngọt không hiệu quả. Và nhóm hộ dân chịu mức độ tác động xã hội của BĐKH trong nhóm rất cao (SIF từ 0.25 đến 0.47) chiếm tỷ lệ 6%, có các đặc trưng là nhóm hộ rất dễ tác động do không có khả năng tham gia vào giải quyết các vần đề nhiệt độ tăng, hạn hán, thiếu nước ngọt.