Hàm ý trong truyện cười hiện đại

Abstract

Từ trước tới giờ, khi nhìn nhận hay phân tích, đánh giá về truyện cười, chúng ta thường nhìn ở góc độ ý nghĩa xã hội mà thiếu đi cái nhìn của ngôn ngữ học, nhất là những quan điểm và phương pháp của ngôn ngữ học hiện đại để khai thác và phát hiện, những giá trị của các tác phẩm truyện cười đối với đời sống con người. Ngày nay, truyện cười không chỉ dùng để giải trí mà nó còn có tác dụng phê phán, châm biếm và đả kích những cái sai, cái xấu trong xã hội. Cái mà người ta cười ở đây chính là những điều chướng tai gai mắt trong cuộc sống, được tác giả lồng vào một cách tinh tế nhẹ nhàng sau những câu chuyện, nhưng nó chứa đựng những ý nghĩa, bài học hay những triết lý sống sâu sắc. Trong Ngữ dụng học đó được gọi là ý nghĩa hàm ẩn, được tạo ra bằng cách vận dụng một số cơ chế ngôn ngữ nhất định. Phần mở đầu chúng tôi giới thiệu về lý do chọn đề tài này. Đồng thời nêu rõ mục đích nghiên cứu cùng với phạm vi nghiên cứu của đề tài. Cuối cùng là liệt kê một số phương pháp sẽ áp dụng khi nghiên cứu. Ở phần nội dung, chúng tôi trình bày chi tiết về tổng quan tình hình nghiên cứu. Sau đó là về cơ sở lý luận. Đó là một số quan điểm của các tác giả về nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn, hàm ý. Cùng với đó là quan điểm của một số tác giả về hàm ý. Sau đó, chúng tôi trình bày quan điểm về cơ chế tạo hàm ý của các tác giả: Đỗ Hữu Châu, Hồ Lê, Cao Xuân Hạo. Bên cạnh đó, chúng tôi trình bày đôi nét về khái niệm truyện cười, đặc trưng của truyện cười và so sánh truyện cười với truyện ngụ ngôn. Cuối cùng, chúng tôi tiến hành khảo sát và phân tích cơ chế tạo hàm ý trong truyện cười để thấy ý nghĩa hàm ẩn sau mỗi câu chuyện và rút ra những ý nghĩa, bài học mang tính giáo dục hay những thông điệp ý nghĩa cho cuộc sống. Cuối cùng là phần kết luận, chúng tôi rút ra những nhận xét về giá trị của nghĩa hàm ẩn trong truyện cười hiện đại.