Đô thị, môi trường và nhân tính trong văn học Việt Nam đương đại

Abstract

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Việt Nam về cơ bản vẫn là một quốc gia nông nghiệp với đơn vị văn hóa cơ bản là làng xã. Trong xã hội "trọng nông ức thương", giao thương rất ít phát triển, người làm buôn bán được xếp cuối cùng trong cấu trúc/ tôn ti xã hội: sĩ - nông - công - thương. Họ luôn bị coi thường (buôn gian, bán lận)... Tính tự phát trong mọi hoạt động xã hội là hết sức phổ biến, ngoài "luật" còn "lệ", và trong nhiều trường họp, "lệ" vượt "luật" (phép vua thua lệ làng). Khi sản xuất nông nghiệp là phương thức sản xuất cơ bản, xã hội hoạt động theo mô hình tự cung tự cấp khép kín thì đương nhiên con người tập thể được đề cao, con người cá nhân trở thành thứ yếu. Đây là những nguyên nhân dễ thấy nhất để giải thích vì sao văn minh đô thị ở Việt Nam khó có cơ hội phát triển trước thế kỷ XX. Đó cũng là lý do giải thích vì sao ở Việt Nam chưa hình thành cái gọi là văn học đô thị với đúng nghĩa.