Từ mộc bản đến văn bản in - tìm hiểu tín ngưỡng dân gian Thiện Đàn

Abstract

Thiện Đàn là một phong trào yêu nước cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, do các nho sĩ chủ trương nhằm kêu gọi và thức tỉnh lòng yêu nước, chấn hưng văn hóa dân tộc. Hoạt động của Thiện Đàn là giảng thiện và giáng bút câu chư vị Tiên - Thánh - Thần - Phật ban cho những lời dạy dỗ. chỉ bảo, cảnh báo về đường họa phúc thông qua những bài thơ văn. Những bài thơ văn đó được tập hợp đề in và phát hành rộng rãi trong quảng đại quần chúng, về sau gọi chung là kinh giáng bút hoặc văn Thiện Đàn. Trong khoảng 100 năm, các Thiện Đàn đã in ấn, phát hành hàng trăm cuốn sách Hán Nôm hiện còn được lưu trữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm và các di tích Thiện Đàn. Dù vai trò của Thiện Đàn đã kết thúc từ gần một thế kỷ trước, nhưng tại các di tích Thiện Đàn vẫn còn lưu trữ được nhiều ván khắc mộc bản các bản kinh giáng bút. Bài viết này bước đầu tìm hiểu về mối quan hệ giữa mộc bản Thiện Đàn và văn bản thư tịch hiện còn lưu trữ, qua khảo sát tình hình mộc bản hiện còn tại ba Thiện Đàn tiêu biểu: Hướng Thiện Đàn (Hải Hậu, Nam Định), đến Ngọc Sơn (hiện lưu giữ tại Bảo tàng Hà Nội), đền Văn Hiến (Đan Phượng, Hà Nội).