Hình phạt áp dụng đối với thực thể trí tuệ nhân tạo (Al): Từ khoa học viễn tưởng đến viễn cảnh tương lai của Bộ luật Hình sự Việt Nam trong thời gian tới

Abstract

Trong bài viết: “Hình phạt áp dụng đối với thực thể trí tuệ nhân tạo (AI): Từ khoa học viễn tưởng đến viễn cảnh tương lai của Bộ luật Hình sự Việt Nam "năm nào đó"”, tác giả Trịnh Tiến Việt cho rằng: Việc xây dựng, quy định bổ sung trách nhiệm hình sự và hệ thống hình phạt áp dụng đối với thực thể AI đem lại những hiệu quả thiết thực như: Giảm thiểu hành vi phạm tội qua tác dụng răn đe, bảo vệ công chúng khỏi những hành vi phạm tội trong tương lai, mang đến cho chủ thể phạm tội những hình thức cải tạo, phục hồi.... Hơn nữa, việc xử phạt các rô-bốt sai trái (thực thể AI) có thể cần thiết để làm “hài lòng” về mặt tâm lý cho những người chịu thiệt hại do thực thể AI gây ra. Hơn nữa, hình phạt bởi Nhà nước quy định sẽ truyền tải thông điệp về sự lên án chính thức và giúp bảo vệ lợi ích, quyền và giá trị của nạn nhân chịu thiệt hại do AI gây ra, đem lại cảm giác an toàn cho xã hội, cho con người... Đặc biệt, việc áp dụng hình phạt đối với thực thể AI có thể đưa ra thông điệp rằng bản thân thực thể AI là chủ thể ngang bằng với con người, có trách nhiệm và có thể chịu trách nhiệm thông qua hệ thống tư pháp hình sự... Hơn nữa, như đã đề cập, hiện nay đã xuất hiện tội phạm AI và trong nhiều “khả năng”, thì vẫn có khả năng có trường hợp tội phạm được thực hiện toàn bộ do thực thể AI tự quyết định, xử lý mà không có chủ thể khác tham gia và nhiều lĩnh vực trong cách mạng công nghiệp 4.0 có khả năng phát sinh ra những hành vi nguy hiểm cho xã hội. Chính vì lẽ đó, trên cơ sở này, trách nhiệm hình sự gắn liền với hình phạt, trách nhiệm hình sự là nội dung còn hình phạt là hình thức, trách nhiệm hình sự là nguyên nhân còn hình phạt là kết quả... chúng tôi tiếp tục “giả định” một số hình phạt có khả năng áp dụng chung đối với cá nhân, pháp nhân và thực thể AI (trong tương lai, nếu thực thể AI phải chịu trách nhiệm hình sự liên đới hay độc lập) và lựa chọn mang tính điển hình, phổ biến chung trong hệ thống hình phạt của luật hình sự (hay Bộ luật Hình sự) đa số nhiều quốc gia trên thế giới, trên cơ sở tham khảo ý tưởng, quan điểm của một số nhà khoa học.