Biến đổi hình thái trong phát sinh phôi Soma thông qua nuôi cấy mô sẹo Tam thất hoang (panaxstipưleanatus H.T.TSAI ET K.M.FENG)

Abstract

Những nghiên cứu gần đây cho thấy nhiều hợp chất saponin trong thân rễ Tam thất hoang (Panax stipuleanatus H.T.Tsai et K.M.Feng) có tác dụng giảm căng thẳng, điều hòa khí huyết, tăng cường sinh lực, đặc biệt chống lại một số dòng tế bào ung thư. Tuy nhiên, hiện nay số lượng cá thể Tam thất hoang trong tự nhiên đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi nạn khai thác bừa bãi. Đã có nhiều loài cây thuốc có giá trị cao thuộc chi Panax được nhân giống bằng cách tạo phôi vô tính từ thân, lá và cuống lá vì mô non dễ đáp ứng cho sự phát sinh phôi hơn. Nhưng cho đến nay, vẫn chưa có nghiên cứu nào về sự phát sinh phôi soma gián tiếp thông qua mô sẹo có nguồn gốc từ thân rễ của Tam thất hoang. Trong nghiên cứu này, khúc cắt thân rễ tạo mô sẹo sau 24 tuần nuôi cấy trên môi trường MS 1/2 đa lượng có bổ sung lần lượt 2,4-D nồng độ cao (2 mg/1 2,4-D trong 8 tuần đầu và cấy chuyển sang môi trường 1 mg/1 2,4-D trong 16 tuần tiếp theo). Mô sẹo có các cụm tế bào đẳng kính rời rạc được chuyển sang môi trường có bổ sung 0,5 mg/1 NAA để thu nhận tế bào có khả năng sinh phôi. Mô sẹo phát triển trên môi trường này trở nên nhão hơn với các cụm tế bào có đặc tính của tế bào sinh phôi: kích thước nhỏ, đẳng kính, nhân to, thấy rõ hạch nhân và tế bào chất đậm đặc. Sự hình thành những cụm gồm các cấu trúc hình cầu, kích thước đồng đều xảy ra tại thời điểm 28 tuần trên môi trường có bỏ sung NAA. Các cấu trúc giống phôi này trải qua các giai đoạn phát triển: phôi hình cầu muộn, hình tim và tứ diệp trên môi trường có bổ sung 0,5 mg/1 BA, 1 mg/1 GA3. Bên canh đó, có sự xuất hiện của phôi bất thường chi chỉ tạo rễ, tạo chồi hoặc lá.