Tư tưởng của Lê Quý Đôn về vương đạo và bá đạo

Abstract

Vương đạo - bá đạo là một trong những chủ đề căn bản của chính trị luận Nho giáo. Nho học truyền thống nhìn chung thống nhất ở quan điểm rằng vương đạo - con đường cai trị bằng đạo đức và giáo hóa - là đường lối chính trị lý tưởng; ngược lại bá đạo - con đường cai trị bằng luật lệ, phép tắc, các thủ đoạn chính trị - là đường lối chứa đựng những tệ đoan vả tiêu cực. Lê Quý Đôn là nhà nho về mặt nguyên tắc rất tuân thủ các quan niệm truyền thống, nhưng lại có cái nhìn tương đối cởi mở về vương đạo và bá đạo. Ông không xem bá đạo đối lập với vương đạo mà còn khẳng định và chấp nhận ở những mức độ nhất định đối với bá đạo. Quan điểm ấy của Lê Quý Đôn chịu ảnh hưởng từ những xu hướng chính trị và tư tưởng của thời đại, nhưng phần nhiều là kết quả của óc tư duy linh hoạt và thực tế của bản thân ông.