Đánh giá sự thay đổi diện tích đất trồng lúa tại thành phố Cần Thơ giai đoạn 1965 - 2017

Abstract

Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích tự nhiên khoảng 39.747 km2 trong đó diện tích đất nông nghiệp chiếm trên 80%. Trong tổng diện tích đất nông nghiệp, đất trồng lúa chiếm khoảng 58% có thể nói cây lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long vừa là cây chủ lực, vừa là cây an ninh lương thực của quốc gia và cung cấp lúa gạo cho thị trường thế giới. Nằm ở trung tâm Đồng bằng sông Cửu Long thành phố Cần Thơ có điều kiện khí hậu, thủy văn rất thuận lợi cho các hoạt động sản xuất đặc biệt là canh tác lúa. Mặc dù có nhiều tiềm năng và lợi thế nhưng diện tích đất nông nghiệp đặc biệt là đất trồng lúa ngày càng bị thu hẹp, do nhu cầu về công nghiệp hóa, đô thị hóa, chuyển đổi cơ cấu sản xuất và phải đối mặt với vấn đề gia tăng dân số. Bên cạnh những vấn đề về xã hội thì theo dự đoán của tổ chức môi trường và phát triển German Watch (Ðức), Việt Nam là một trong 5 quốc gia sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu toàn cầu, diện tích đất trồng lúa sẽ bị giảm thiểu do suy giảm nguồn nước, tài nguyên đất, xâm nhập mặn, nước biển dâng và nhiều yếu tố môi trường khác. Để xác định những yếu tố này đã tác động làm thay đổi diện tích đất trồng lúa của thành phố Cần Thơ như thế nào, thì việc đánh giá sự thay đổi của diện tích đất trồng lúa ở giai đoạn hiện tại (năm 2017) với một thời điểm mà những vấn đề về đô thị hóa, gia tăng dân số hay biến đổi khí hậu toàn cầu không phải là áp lực lên diện tích đất trồng lúa của thành phố (năm 1965). Thông qua quá trình nghiên cứu bằng phương pháp viễn thám, sử dụng ảnh vệ tinh Sentinel-2 và bản đồ hiện trạng sử dụng đất của vùng nghiên cứu năm 1965, cho ra kết quả là diện tích đất trồng lúa của thành phố Cần Thơ năm 2017 giảm so với năm 1965 là 60.389,97 ha, giảm đến 45,9% trong tổng diện tích đất trồng lúa năm 1965 của vùng. Đến năm 2017 quận Ninh Kiều và quận Cái Răng có đất trồng lúa được chuyển đổi hoàn toàn sang những mục đích sử dụng khác, với vai trò là trung tâm của thành phố Cần Thơ nên sự đô thị hóa là quá trình tất yếu, quá trình này là nguyên nhân chủ yếu tác động đến sự suy giảm diện tích đất trồng lúa của quận Ninh Kiều và quận Cái Răng cũng là nguyên nhân làm giảm diện tích đất trồng lúa của các quận khác trên địa bàn thành phố. Quận Phong Điền với mục tiêu phát triển là phấn đấu trở thành đô thị sinh thái của vùng, để phát triển theo định hướng và tiềm năng, quận Phong Điền thực hiện việc triển đổi cơ cấu cây trồng, sự thay đổi này làm giảm diện tích đất lúa năm 2017 giảm 9.847,11 ha so với năm 1965. Quận Ô Môn có diện tích đất lúa giảm khá lớn đến 9.437,99 ha. Tiếp đến là quận Thốt Nốt có diện tích đất trồng lúa giảm là 2 8.559,96 ha và huyện Cờ Đỏ có diện tích đất trồng lúa giảm 7.618,93 ha, huyện Vĩnh Thạnh và huyện Thới Lai là hai huyện có diện tích đất trồng lúa lớn nhất toàn thành phố, có tiềm năng trong canh tác lúa nước và định hướng phát triển của huyện nên diện tích đất trồng lúa vẫn còn rất cao, huyện Vĩnh Thạnh có 36.275,08 ha chỉ giảm 4.302,23 và huyện Thới Lai có 18.441,51 ha giảm 4.527,78 ha so với năm 1965. Nhìn chung sự thay đổi của diện tích đất trồng lúa của thành phố Cần Thơ trong hơn 50 năm, theo chiều hướng giảm mạnh (45,59%). Trong điều kiện công nghiệp hóa, đô thị hóa hiện nay diện tích đất lúa chịu áp lực khá lớn bởi các công trình phục vụ phát triển kinh tế, các cơ sở hạ tầng kỹ thuật, cơ sở hạ tầng xã hội, vv. Là áp lực lên diện tích đất trồng lúa của vùng. Nghiên cứu này cung cấp một số thông tin cần thiết cho địa phương về sự suy giảm của đất trồng lúa trong hơn 50 năm và có kế hoạch theo dõi, quản lí tốt diện tích đất trồng lúa của địa phương trong tương lai.