“Nhân vũ luận” và diễn ngôn sinh thái trong Nho giáo mới

Abstract

Bài viết này vận dụng cách tiếp cận đa ngành (triết học. văn hóa học, lịch sử, sinh thái học văn hóa v.v.) để phân tích, diễn giải quá trình hình thành, đặc điểm và những tác động dự kiến của quan điêm “nhân vũ luận” trong Nho giáo mới trên nên tảng của cập phạm trù tri - hành và quan niệm tri hành hợp nhất của Dương Minh học, đồng thời bàn sâu hơn thực tế cũng như triển vọng nhận thức (tri) và thực hành (hành) trong truyền thống Nho giáo xưa và nay tại Trung Quốc và Việt Nam. Nghiên cứu này phát hiện ra rằng Nho giáo Trung Quốc truyền thống rất tích cực đề cao sinh thái cùng mối quan hệ hài hỏa giữa con người với vũ trụ (tri) song thực tiễn xã hội (hành) lại không bắt nhịp với lý luận, từ đó dẫn đến tình trạng khủng hoàng (ecocrisis) và mơ hồ sinh thái (ecoambiguity). Trong khi đó ở Việt Nam, sự thiếu vẹn toàn trong nhận thức và việc quá chuyên tâm vào thực tiễn xã hội dù thiếu vắng lý luận có tính hệ thống đã đánh mất khả năng xác lập chiến lược và tầm nhìn phát triển quốc gia. Đi từ truyền thống đến hậu nhân văn có lẽ quãng đường đi của người Việt Nam là dài nhất trong số các quốc gia Đông Á.