Một số vướng mắc và kiến nghị hoàn thiện Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án

Abstract

Hiện nay, việc áp dụng mô hình hòa giải tại Tòa án trước khi xem xét thụ lý đã góp phần tạo điều kiện cho đội ngũ Thẩm phán, Thư ký có nhiều thời gian hơn để tập trung nghiên cứu, giải quyết các vụ việc phức tạp đã thụ lý, đảm bảo số lượng cũng như chất lượng xét xử, giải quyết các loại vụ việc trong bối cảnh biên chế cán bộ hệ thống Tòa án đang tinh giản, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thi hành án, cũng như tiết kiệm công sức, chi phí, thời gian cho các bên tranh chấp. Tuy nhiên, kể từ khi có hiệu lực thi hành (ngày 01/01/2021) cho đến nay, việc áp dụng các quy định của Luật Hòa giải đối thoại tại Tòa án để giải quyết các tranh chấp dân sự theo nghĩa rộng chưa đạt hiệu quả. Thể hiện: (1) Số lượng các vụ việc lựa chọn phương thức hòa giải tại Tòa án để áp dụng giải quyết tranh chấp còn thấp; (2) Số lượng các tranh chấp hòa giải thành tại Tòa án chưa cao; (3) Đa số các tranh chấp hòa giải thành là những tranh chấp có tính chất đơn giản, giá trị không lớn và có thể thi hành ngay; (4) Các vụ việc yêu cầu hòa giải và có tỷ lệ hòa giải thành cao chủ yếu thuộc lĩnh vực hôn nhân và gia đình, còn các loại tranh chấp khác như dân sự, kinh doanh thương mại và lao động chiếm tỷ lệ rất nhỏ; (5) Số vụ việc Tòa án không công nhận kết quả hòa giải thành chiếm tỷ lệ khá cao. Trong bài viết này, tác giả tập trung phân tích để đưa ra các bình luận, đánh giá về những nguyên nhân của tình trang này, đó là nhận thức của nhân dân về cơ chế pháp lý mới liên quan đến hòa giải còn thấp, thiếu sự chủ động của Tòa án nơi tiến hành hòa giải, số lượng và chất lượng Hòa giải viên chưa đáp ứng được so với nhu cầu thực tế, điều kiện cơ sở vật chất và nguồn kinh phí phục vụ cho hoạt động hòa giải gặp nhiều khó khăn.