Nho sĩ thời Mạc với Phật giáo qua tư liệu bi kí

Abstract

Nhà Mạc tồn tại với tư cách là một vương triều ở Việt Nam từ năm 1527 đến năm 1592. Phật giáo thời kỳ này vẫn tồn tại trong đời sống tín ngưỡng tôn giáo sống động và có phần hòa hợp hơn trước của Tam giáo (Nho, Phật, Đạo) và các tín ngưỡng truyền thống. Bài viết này nhằm làm rõ một vấn đề không lớn nhưng rất đáng lưu tâm, đó là quan điểm và hành xử của Nho sĩ thời Mạc đối với Phật giáo thời kỳ này. Từ tiếp cận liên ngành sử học – tôn giáo học, chúng tôi đi sâu khảo cứu trong khối tư liệu bi ký chùa Phật thời Mạc để đi tới hai nhận định: một là, nếu như Nho sĩ thời Lê sơ chỉ tham gia soạn bi ký chùa Phật mà không thể hiện quan điểm cá nhân, thì Nho sĩ thời Mạc thể hiện quan điểm cá nhân về Phật giáo rất rõ ràng trong văn bia mà họ biên soạn; hai là, một số nhà Nho thời Mạc cho biết lý do đưa tới việc họ nhận soạn bi ký chùa Phật là vui làm điều thiện, mà điều thiện là ngọn nguồn tạo dựng lòng nhân của Nho giáo và lòng từ bi của Phật giáo.