Phiên dịch và chú giải Mạnh Tử ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX

Abstract

Ở Việt Nam nửa đầu thế ký XX, trong bối cảnh suy tàn của Nho giáo, hoạt động phiên dịch và chủ giải Mạnh Tử - một tác phẩm kinh điển của học thuyết này - lại diễn ra tương đối sôi nổi và đạt được những thành tựu rất đáng chú ý. Một mặt, thời kỳ này ghi nhận sự xuất hiện của những công trình độc lập dịch Nôm và tiết yếu Mạnh Tử; mặt khác, đây cũng là thời điểm xuất hiện một loạt công trình phiên dịch và chú giải Mạnh Tử bằng chữ quốc ngữ, trong đó có những bản dịch trên quy mô toàn bộ tác phẩm. Nhưng, việc phiên dịch và chú giải Mạnh Tử ở Việt Nam thời kỳ này không chỉ là hoạt động thuộc lĩnh vực ngôn ngữ đơn thuần, mà còn có thể được xem như một phương thức thể hiện tư tưởng của chủ thể phiên dịch và chú giải. Trong trường hợp này, người trí thức Việt Nam đã thông qua phiên dịch và chú giải Mạnh Tử để thể hiện ý thức văn hóa, đồng thời ký thác thái độ và chủ trương chính trị của mình.